Morsowanie z arytmią i chorobami serca, czy to dobry pomysł?

Pływanie w zimnej wodzie, w tym aktywności takie jak pływanie w lodzie lub zanurzanie się w lodowatej wodzie (morsowanie), może przynosić pewne korzyści zdrowotne, ale także stwarza ryzyko, szczególnie dla osób z chorobami serca. W tym wpisie zostawię jednak na boku korzyści wynikające z morsowania, ponieważ musiałbym wykonać osobny „resercz” informacji w tej kwestii, aby móc to rzetelnie opisać. Skupimy się więc dzisiaj na ryzyku, które szczególnie w przypadku osób z chorobami serca należy dokładnie rozważyć.

Zobaczmy więc co mówi nam na ten temat literatura.

Dokument „The initial responses to cold-water immersion in man” autorstwa M. J. Tiptona[1] to obszerny przegląd skupiający się na początkowych reakcjach organizmu na zanurzenie w zimnej wodzie. Analizuje różne reakcje fizjologiczne, w tym reakcje sercowo-naczyniowe, oddechowe, metaboliczne i hormonalne, podkreślając natychmiastowy i czasami poważny wpływ zimnej wody na ludzkie ciało. W przeglądzie podkreślono, że reakcje te mogą stanowić znaczące zagrożenie, zwłaszcza dla osób z chorobami podstawowymi. W szczególności zwrócono uwagę na reakcję szoku zimna, charakteryzującą się szybkim wzrostem częstości akcji serca, ciśnienia krwi i częstości oddechów, co może być niebezpieczne, szczególnie dla osób z chorobami serca lub nadciśnieniem.

Reakcje układu sercowo-naczyniowego: Gwałtowny wzrost częstości akcji serca i ciśnienia krwi, znacznie obciążający układ sercowo-naczyniowy.

Reakcje układu oddechowego: Reakcja na zimny wstrząs wywołuje „wdechowy oddech”, po którym następuje hiperwentylacja, prowadząca do obniżenia poziomu dwutlenku węgla i możliwych powikłań oddechowych.

Reakcje metaboliczne i hormonalne: Zanurzenie w zimnej wodzie zwiększa tempo metabolizmu i może wpływać na poziom hormonów, choć ustalenia dotyczące reakcji hormonalnych są mniej jasne.

Ocena ryzyka: Badanie podkreśla, że podczas gdy zdrowe osoby mogą tolerować te reakcje, osoby z chorobami serca, nadciśnieniem lub słabym przepływem krwi wieńcowej są bardziej zagrożone.

Reakcja na zimny szok: Reakcja ta, obejmująca komponenty sercowo-naczyniowe, oddechowe i metaboliczne, jest potencjalnie zagrażająca życiu i może prowadzić do śmierci lub obezwładnienia przed wystąpieniem hipotermii.

Czynniki wpływające na reakcję: Czynniki takie jak temperatura wody, odzież, sprawność fizyczna i wcześniejsza aklimatyzacja do zimna mogą modyfikować reakcję organizmu na zanurzenie w zimnej wodzie.

Wejście do zimnej wody może prowadzić do „szoku „, powodując przyspieszenie akcji serca, wyższe ciśnienie krwi i duszność. Reakcja ta może potencjalnie zwiększyć ryzyko nieprawidłowego rytmu serca (arytmii), a nawet zatrzymania akcji serca. British Heart Foundation[2] zaleca, aby osoby z chorobami serca skonsultowały się z lekarzem przed rozpoczęciem pływania w zimnej wodzie i sugeruje, że temperatury wody w zakresie 26-33°C (79-91°F) są najbezpieczniejsze dla osób z chorobami serca. Ważne jest, aby pływać bezpiecznie, zwłaszcza jeśli cierpisz na chorobę serca, pływając z innymi, stopniowo rozgrzewając się i ochładzając oraz unikając pływania w pojedynkę.

W raporcie medycznym „Hypothermia during sports swimming in water below 11°C”[3] autorzy badali 2 pływaków, którzy pływali w wodzie o temperaturze poniżej 11C. Autorzy stwierdzają, że pływanie wytrzymałościowe w wysoce konkurencyjnych warunkach lub w wodzie o temperaturze poniżej 9°C może wymagać ciągłego monitorowania temperatury w celu zapewnienia bezpieczeństwa. Temperatura ciała poniżej 32°C powoduje postępujące ryzyko spontanicznego migotania komór serca i śmierci, a „najzimniejszy” pływak osiągnąłby ten poziom w ciągu około 20 minut, gdyby tempo chłodzenia było kontynuowane. Zimniejsza woda musi również zwiększać ryzyko, zarówno ze względu na szybsze chłodzenie ciała, jak i dlatego, że ból, po którym następuje znieczulenie skóry w bardzo zimnej wodzie, może zakłócać zdolność oceny chłodzenia ciała, przez osobę zanurzoną w wodzie.

Dokument „Zanurzenie w zimnej wodzie: zabije czy wyleczy?[4]” przedstawia kilka potencjalnych negatywnych skutków powysiłkowych reakcji na zanurzenie w zimnej wodzie. Obejmują one:

Niezamarzające obrażenia spowodowane zimnem: Zanurzenie w zimnej wodzie może powodować stan znany jako niezamarzający uraz przeziębieniowy (NFCI), który skutkuje objawami takimi jak nadwrażliwość na zimno, nadmierna potliwość i nieuleczalny ból. Ryzyko to często nie jest brane pod uwagę w kontekście powysiłkowego zanurzenia w lodowatej wodzie.

Obniżona temperatura tkanek: Może to prowadzić do zmniejszonej produkcji acetylocholiny i niższej prędkości przewodzenia nerwowego, potencjalnie powodując skurcz mięśni i wywierając działanie przeciwbólowe.

Wpływ ciśnienia hydrostatycznego: Może zmniejszyć obrzęk i stan zapalny poprzez zwiększenie gradientu ciśnienia między przestrzenią śródmiąższową i wewnątrznaczyniową.

Potencjalne zmniejszenie dopływu tlenu do komórek: Ze względu na miejscowy obrzęk i związane z nim zwężenie naczyń włosowatych, może wystąpić pogorszenie dopływu tlenu do komórek.

Możliwa ingerencja w adaptacje treningowe: Podczas gdy morsowanie jest stosowane do regeneracji, może potencjalnie przynieść efekt przeciwny do zamierzonego w przypadku adaptacji treningowych, jeśli zmniejszy reakcję zapalną krytyczną dla korzystnych adaptacji do ćwiczeń.

Powyższe punkty podkreślają złożoność efektów morsowania, sugerując zarówno potencjalne korzyści, jak i zagrożenia, szczególnie w kontekście regeneracji i wyników sportowych.

Dr Jorge Plutzky[5], dyrektor kardiologii prewencyjnej w Brigham and Women’s Hospital w Bostonie. Zanurzenie ciała w zimnej wodzie wywołuje nagły, gwałtowny wzrost oddechu, tętna i ciśnienia krwi, znany jako reakcja na szok termiczny. Może to spowodować utonięcie osoby w ciągu kilku sekund, jeśli mimowolnie zacznie oddychać, gdy jej głowa jest zanurzona. Szok obciąża również serce i sprawia, że pracuje ono ciężej. W ciągu kilku minut utrata ciepła zaczyna powodować inne problemy. Krew odpływa z kończyn do rdzenia ciała, aby chronić ważne narządy, powiedział Plutzky. Pozostawia to ręce i nogi bez dobrego krążenia, co może prowadzić do utraty siły i koordynacji. Szybka utrata ciepła może również prowadzić do hipotermii, utrudniając jasne myślenie i sprawne poruszanie się. Zanurzenie w zimnej wodzie wywołuje hipotermię szybciej niż zwykłe przebywanie na mrozie, ponieważ woda odbiera ciepło z organizmu 25 razy szybciej niż powietrze.

Artykuł opublikowany w Cambridge Press[6] w 2016 roku omawia przypadek sprawnej i zdrowej osoby doświadczającej arytmii wtórnej do zanurzenia w zimnej wodzie podczas treningu podwodnej ucieczki śmigłowcem (HUET). Scenariusze treningu podwodnej ucieczki z helikoptera obejmują zanurzenie uczestników w zimnej wodzie podczas przebywania w symulatorze samolotu w celu poprawy przeżywalności. Podczas badania pilota stwierdzono nieregularny puls o częstotliwości 120 uderzeń na minutę i ciśnienie krwi 132/84. Nie było dowodów na zastoinową niewydolność serca. Elektrokardiogram (EKG) wykazał migotanie przedsionków z częstością 97 uderzeń na minutę z prawidłową osią, prawidłowymi zespołami QRS i QTc wynoszącym 399 ms. Wyniki badań krwi były w normie, a prześwietlenie klatki piersiowej nie wykazało żadnych nieprawidłowości. Pacjentowi podano amiodaron i powrócił on do rytmu zatokowego z prawidłowym EKG po nawrocie. Pięć lat później, po kolejnym HUET, u pacjenta wystąpił identyczny objaw. EKG wykazało szybkie migotanie przedsionków z częstością 115 uderzeń na minutę. Przy tej okazji pacjent został poddany sedacji i kardiowersji prądem stałym z przywróceniem rytmu zatokowego po jednym wstrząsie. Uznano, że czynnikiem wywołującym migotanie przedsionków u tego pacjenta w obu przypadkach był HUET. Omawiany przypadek opisuje wcześniej sprawnego i zdrowego pacjenta, u którego rozwinęła się trwała arytmia wtórna do zanurzenia w zimnej wodzie. Dowody sugerują, że zanurzenie w wodzie może wywoływać zaburzenia rytmu serca poprzez sugerowaną teorię „konfliktu autonomicznego”. Zaproponowano, że wiele niewyjaśnionych zgonów związanych z zanurzeniem w wodzie może być wtórnych do omdleń arytmogennych.

Shattock i Tipton w swoim żurnalu[7] opublikowanym na łamach „The Journal of physiology” w 2012 roku omawiają konflikt autonomiczny, który powstaje w ludzkim ciele i mechanizm odpowiedzi układu współczulnego i przywspółczulnego podczas nagłego zanurzenia w zimnej wodzie. Taki konflikt autonomiczny, szczególnie w obecności innych czynników predysponujących, może stanowić podłoże dla śmiertelnych zaburzeń rytmu, a tym samym może wyjaśniać niektóre z bardziej zagadkowych statystyk dotyczących zanurzenia w zimnej wodzie, a mianowicie 67% utonięć występuje u silnych pływaków, a 55% z nich znajduje się w odległości do 3 m od bezpiecznego schronienia (Home Office Report, 1977). Te krótkotrwałe zgony są zwykle przypisywane utonięciu, a czasami, gdy wydaje się, że woda nie dostała się do płuc, hipotermii lub „suchemu” utonięciu, mimo że okres zanurzenia jest zbyt krótki (<30 min), aby wystąpił niebezpieczny poziom hipotermii, a dowody na „suche” utonięcie są nieprzekonujące (Golden & Tipton, 2002). Zaburzenia elektryczne serca zwykle nie są uważane za przyczynę śmierci, głównie dlatego, że są niewykrywalne pośmiertnie, a obezwładnienie, które powodują, może prowadzić do agonalnego oddychania, aspiracji wody i śmierci w wyniku tego, co wydaje się być utonięciem (McDonough i in. 1987).

Kardiolodzy[8] w europejskim żurnalu niewydolności serca wykazali, że pacjenci z przewlekłą niewydolnością serca wykazują zwiększoną podatność na arytmię komorową (przedwczesne skurcze komorowe – PVC) podczas zanurzenia w zimnej wodzie, prawdopodobnie w połączeniu z
silną stymulacją współczulną przez ekspozycję na zimno. Jednakże, pacjenci (inna grupa), którzy nie doświadczają arytmii komorowej indukowanej wysiłkiem i którzy często ćwiczą i zanurzają się w zimnej wodzie, prawdopodobnie mają wystarczająco niskie ryzyko, aby umożliwić im kontynuowanie tej aktywności.

Tipton w swojej pracy „Nadkomorowe zaburzenia rytmu serca po zanurzeniu na wstrzymanym oddechu w zimnej wodzie[9]” badał dwanaście osób, z których każda wykonała jedno zanurzenie w wodzie o temperaturze 5 stopni Celsjusza i dwa zanurzenia w wodzie o temperaturze 10 stopni Celsjusza w mokrym lub suchym skafandrze. Podczas zanurzenia badani wstrzymywali oddech na tak długo, jak mogli, a następnie oddychali przez rurkę oddechową przez kolejne 10 s przed wyjęciem z wody. Bradykardię (częstość akcji serca < 60 uderzeń/min) zaobserwowano podczas wstrzymywania oddechu u 10 osób w 28 z 36 zanurzeń. Ektopowe zaburzenia rytmu serca zaobserwowano u 11 osób w 29 z 36 zanurzeń, co stanowi znacznie wyższą częstotliwość niż wcześniej zgłaszano. Ektopowe zaburzenia rytmu obejmowały przedwczesne zespoły przedsionkowe i węzłowe, częstoskurcze nadkomorowe i przedwczesne zespoły komorowe. Występowały one głównie w 10-sekundowym okresie zanurzenia po zaprzestaniu wstrzymywania oddechu. Tipton omawia możliwą etiologię tych arytmii i ich znaczenie oraz stwierdza, że po zakończeniu wstrzymywania oddechu podczas zanurzenia w zimnej wodzie istnieje krótki czas, w którym serce może być szczególnie podatne na nadkomorowe arytmie ektopowe.

Analizując powyższe przypadki, badania i opinie ekspertów, trudno nie odnieść wrażenia, że morsowanie, lub pływanie w zimnej wodzie może być ryzykownym pomysłem dla ludzi z arytmią i chorobami serca, ponieważ bywa ryzykowne nawet dla ludzi zupełnie zdrowych. Jeśli nadal mimo tych informacji chcesz spróbować, skonsultuj to ze swoim lekarzem i pamiętaj zawsze o zasadach bezpiecznego morsowania.

Bibliografia: